Μνημείο Πέντε Επονιτών

 

Στην πλατεία Ρήγα Φεραίου Τρικάλων, τόπο απαγχονισμού των 5 ΕΠΟΝιτών, στήθηκε μνημείο που φιλοτέχνησε ο διάσημος γλύπτης Α. Καραχάλιος, με δαπάνη του αγωνιστή της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης Βασίλη Μπακάλη (ψευδώνυμο Ασπροπόταμος). Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν στις 28 του Οκτώβρη 1989, επί δημαρχίας Αθανασίου Τριγώνη.

Στον χώρο αυτόν, στις 18 Απρίλη 1944, οι καταχτητές εκτέλεσαν δι’ απαγχονισμού τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης Στέργιο Γάτσα, Γιάννη Μπριάζη, Κώστα Στεργιόπουλο, Κώστα Σύρμπα και Αποστόλη Τσανάκα.

Πρόκειται για ορειχάλκινο σύμπλεγμα, τοποθετημένο πάνω σε ένα μαρμάρινο βάθρο, το οποίο απεικονίζει τους πέντε  ΕΠΟΝΙΤΕΣ να στέκονται όρθιοι και οι δύο εξ αυτών έχουν τις γροθιές σφιγμένες και υψωμένες με αποφασιστικότητα στον αέρα, οι άλλοι δύο έχουν το χέρι στην καρδιά και ο πέμπτος έχει τα χέρια του σταυρωμένα.

Στο μαρμάρινο βάθρο είναι χαραγμένα τα ονόματα  τους:

«ΓΑΤΣΑΣ                     ΣΤΕΡΓΙΟΣ

ΜΠΡΙΑΖΗΣ               ΓΙΑΝΝΗΣ

ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ   ΚΩΣΤΑΣ

ΣΥΡΜΠΑΣ                 ΚΩΣΤΑΣ

ΤΣΑΝΑΚΑΣ              ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ».

Δεξιά του μνημείου, σε μαρμάρινη στήλη διακρίνουμε την επιγραφή:

Γράμμα του Κώστα Σύρμπα:

«18 Απρίλη 1944

Λατρευτέ μου πατέρα.

Σε δυο ώρες θα με κρεμάσουν στην πλατεία γιατί είμαι

πατριώτης. Μην πικραίνεσαι πατέρα. Αυτό ήτανε γραφτό

για μένα. Πεθαίνω με παρέα. Αντίο, φιλώ την μητέρα

και όλους. Καλή αντάμωση στον άλλο κόσμο. Θα σας

περιμένω. Και η μέρα που θα φτάσετε θα είναι για μένα

γιορτή.

…Να θυμάσαι πως ο γιος πάει πικραμένος γιατί δεν

θ’ ακούσει τις καμπάνες της ελευθερίας. Αντίο.

Ζήτω η ελευθερία…

Κώστας.

Ήταν γραφτό να πεθάνω Απρίλη…».

Διαβάστε την συγκινητική επιστολή του ετοιμοθάνατου Κ. Σύρμπα

Στις 18 Απριλίου του 1944, η πλατεία Ρήγα Φεραίου της πόλης των Τρικάλων έγινε ο τόπος φριχτού μαρτυρίου για πέντε Τρικαλινά παλικάρια. Πέντε ηρωικές μορφές που έδωσαν την άνοιξη της νιότης τους για να φέρουν την άνοιξη της λευτεριάς στην αγαπημένη τους πατρίδα.

Ο Στέργιος Γάτσας, ο Γιάννης Μπριάζης, ο Κώστας Στεργιόπουλος, ο Κώστας Σύρμπας και ο Αποστόλης Τσανάκας.

Ήταν λοιπόν μια μαύρη ημέρα 18 Απριλίου του 1944. Στην πλατεία, Ρήγα Φεραίου, καταφθάνει μουγκρίζοντας ένα γερμανικό καμιόνι. Σταματάει στην είσοδο της πλατείας, όπου σ' ένα μεγάλο ξύλινο δοκάρι, που στηριζόταν σε δυο φανοστάτες της, έχουν στηθεί πέντε αγχόνες.

Το καμιόνι με τα πέντε μελλοθάνατα παλικάρια, μουγκρίζοντας απαίσια γυρίζει με το πίσω μέρος του προς τις αγχόνες. Οι Γερμανοί στρατιώτες περνούν τη θηλιά της αγχόνης στο λαιμό του πρώτου παλικαριού και το καμιόνι προχωρεί προς την απέναντι μικρή πλατεία, αφήνοντας πίσω του να αιωρείται το σώμα του παλικαριού, που σε λίγα δευτερόλεπτα σπαρταράει για να ακολουθήσει σε λίγο η ακινησία.

Το γερμανικό καμιόνι επανέρχεται με το πίσω μέρος του για δεύτερη φορά προς τις αγχόνες και κατά τον ίδιο τρόπο το σώμα του δεύτερου παλικαριού αιωρείται για λίγο στην αγχόνη και σπαρταρώντας αφήνει την τελευταία του πνοή.

Το ίδιο δρομολόγιο επαναλαμβάνεται εφτά φορές γιατί η αγχόνη που είχε τοποθετηθεί στο λαιμό του Κώστα Σύρμπα, κόπηκε τις δύο φορές, σαν να μην ήθελε να εκτελέσει την επιθυμία των δημίων, αναγκάζοντάς τους να επαναλάβουν για τρίτη φορά τον απαγχονισμό του παλικαριού, μέσα σε μια ατμόσφαιρα νεκρικής σιγής, που την διέκοπταν οι σπαραγμοί της μάνας του. Μια μάνα, η οποία ξέσκιζε τις σάρκες της βλέποντας τους δήμιους να περνούν για τρίτη φορά τη θηλιά στο λαιμό του παλικαριού της.

Με κομμένη την ανάσα τους οι λίγοι Τρικαλινοί και συγγενείς των παλικαριών παρακολουθούν το αποτρόπαιο έγκλημα απ' τα απέναντι πεζοδρόμια.

Τα μάτια τους γεμίζουν δάκρυα και η ψυχή τους πλημμυρίζει από αγανάκτηση και πόνο.

Ο ανοιξιάτικος ήλιος που προχωρούσε προς τη δύση σταμάτησε για λίγο αυτή την ημέρα στην κορφή του Κόζιακα, σαν να ήθελε να χαϊδέψει και να φωτίσει με τις ολόχρυσες ακτίνες του τα πέντε νεκρά παλικάρια του Εθνικοαπελευθεροτικού μας αγώνα.

Στα στήθη των κρεμασμένων πτωμάτων, τα οποία έμειναν και την επόμενη ημέρα στις αγχόνες, οι δήμιοι τοποθέτησαν και πινακίδες που έγραφαν: «Πυροβόλησα Γερμανό στρατιώτη».

Την επόμενη μέρα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα η παρακάτω γνωστοποίηση του Γερμανού Φρούραρχου Θεσσαλίας:

ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

«Εγκληματικά στοιχεία κατά την παρελθούσαν νύκταν και κατά αιφνιδιασμόν του Γερμανικού στρατού εις τα χωριά Πύργος και Πυργετός αντέταξαν ένοπλον αντίστασιν. Ο Γερμανικός στρατός γνωρίζει ότι ο Ελληνικός λαός εν τη πλειοψηφία του καταδικάζει την διαγωγήν ταύτην. Αφ’ ετέρου όμως ο Γερμανικός Στρατός δεν είναι διατεθειμένος ν' αφήσει ατιμώρητα ταύτα. Η Γερμανική υπομονή, της οποίας εγένετο κατάχρησις υπό ανειλικρινών και κούφων στοιχείων έχει ήδη εξαντληθεί.

Ως εξιλέωσις και προς παραδειγματισμόν δια την πράξιν ταύτην, πέντε εκ τούτων των κομμουνιστικών στοιχείων και ατίμων εγκληματιών, απηγχονίσθησαν σήμερον την 18 Απριλίου 1944.

Τα ονόματα αυτών είναι τα κάτωθι:

1) Στεργιόπουλος Κων/νος

2) Μπριάζης Ιωάννης

3) Τσανάκας Απόστολος

4) Γάτσας Στέργιος

5) Σύρμπας Κων/νος

Αναμένεται ότι κατόπιν της παραδειγματικής ταύτης τιμωρίας ο φιλήσυχος πληθυσμός μετα βδελυγμίας θα αποστρέφεται τα εγκληματικά ταύτα στοιχεία και θα παραινηθεί να συνεργασθεί μετά του Γερμανικού Στρατού προς πρόληψιν αυστηροτέρων ακόμη μέτρων, ίνα μη διαταραχθεί εκ νέου η ησυχία και η ασφάλεια και δυνηθούν αι υπό του ελληνικού κράτους εν συνεργασία μετά του γερμανικού στρατού εγκατεστημένοι αρχαί να εργασθούν απερίσπαστοι δια το καλόν του Ελληνικού πληθυσμού.

Προς πρόληψιν δε άλλων τοιούτου είδους ενεργειών, ο Γερμανικός στρατός είναι αναγκασμένος να προβλέψει αυστηρότατα μέτρα».

Η μεγάλη αυτή θυσία των πέντε παλικαριών, έγινε γνωστή σ' όλο τον κόσμο χάρη στο υπέροχο και γεμάτο έξαρση γράμμα του Κώστα Σύρμπα, που η κάθε λέξη του είναι βγαλμένη απ' την καρδιά ενός μελλοθάνατου.

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΣΥΡΜΠΑΣ γράφει στον πατέρα του:

«Λατρευτέ μου πατέρα

Σε δυο ώρες θα με κρεμάσουν στην πλατεία γιατί είμαι πατριώτης. Δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Μην πικραίνεσαι πατέρα. Αυτό ήτανε γραφτό για μένα. Πεθαίνω με παρέα. Αντίο. Φιλώ τη μητέρα και όλους. Χαιρετισμούς στους γείτονες. Καλή αντάμωση στον άλλο κόσμο. Θα σας περιμένω. Και η μέρα που θα φθάσετε θα είναι για μένα γιορτή. Τα πράγματά μου θα τα πάρετε από την Αστυνομία. Το πορτοφόλι μου, δεν είχε μέσα τίποτα. Όμως είναι καινούργιο. Πάρτο εσύ πατέρα. Γεια σας. Να θυμάσαι πως ο γιος σου πάει πικραμένος, γιατί δεν θ ακούσει τις καμπάνες της Ελευθερίας. Αντίο.

Ζήτω η Ελευθερία.

Κώστας.

Ήτανε γραφτό να πεθάνω Απρίλη».

Ύστερα από 6 ακριβώς μήνες, στις 18 Οκτώβρη του 1944 οι καμπάνες της λευτεριάς χτύπησαν χαρμόσυνα, αλλά οι πέντε ήρωες της αντίστασης δεν τις άκουσαν κι έφυγαν γι' αυτό πικραμένοι. Όμως η μνήμη τους θα είναι για πάντα ένα λαμπερό παράδειγμα αρετής, τόλμης, θυσίας και διαρκούς αγώνα για ένα μέλλον, λαμπερό, χαρούμενο για όλους τους λαούς της γης.

Για όλους τους λαούς της Γης που αγωνίζονται για την Ειρήνη και την Ελευθερία...